2018 Uitgelicht

Contact met wetgever

De contacten en relatie tussen de wetgever en de Hoge Raad zijn bij de vervulling van de rechtsvormende taak van de Hoge Raad van groot belang. Er moet voor worden gewaakt dat de een de ander bij de rechtsvorming voor de voeten loopt. Dat brengt de traditionele scheiding van de machten met zich mee. Het moet dan ook geen concurrentieslag worden, maar een zinvolle aanvullende activiteit. Onderlinge communicatie, gebaseerd op wederzijds begrip voor elkaars positie, kan daaraan bijdragen.

Signalen aan de wetgever
Het geven van signalen door de Hoge Raad aan de wetgever, in zijn arresten en in het jaarverslag, kan daaraan een zinvolle bijdrage leveren. In 2018 maakte de Hoge Raad, net als in 2017, melding van door hem geconstateerde onvolkomenheden in wet- en regelgeving. Bij de behandeling van zaken loopt de Hoge Raad daar zo nu en dan tegenaan. Voorheen werd dat meestal alleen binnenskamers besproken. Maar als de Hoge Raad vindt dat de tekortkoming van voldoende belang is, geeft hij dit nu explicieter te kennen aan de wetgever: via zijn arresten en ook via het jaarverslag. Het is voor de samenleving nuttiger deze signalen ergens neer te leggen dan ze binnenskamers te houden. Het gaat hierbij in het bijzonder om (juridisch-technische) aandachtspunten zoals leemtes in de wet, regels die in strijd zijn met voorschriften van hogere orde, onduidelijke regelingen of regelingen die niet goed op elkaar zijn afgestemd. Doordat de raad zich beperkt tot kwesties die hij bij de behandeling van zaken als het ware vanzelf tegenkomt, is dit geen hele nieuwe taak. De Hoge Raad heeft niet de pretentie om algeheel toezichthouder te worden op de kwaliteit van wetgeving. Dat is een verantwoordelijkheid van de wetgever zelf. Het is ook uitdrukkelijk niet de bedoeling van de Hoge Raad om hiermee politiek te bedrijven of maatschappelijke keuzes te beïnvloeden. Dat is niet de taak van de rechter. Daarom zal de Hoge Raad in het algemeen niet zelf gaan suggereren hoe een tekortkoming is op te lossen. Die keus is aan de wetgever.

In 2018 heeft de Hoge Raad in 10 arresten een signaal aan de wetgever gegeven (civiel: 7, straf: 2 en belasting: 1). Dat waren er 14 in 2017.

Aan het einde van 2018 verscheen in het blad Regelmaat een artikel van de president van de Hoge Raad over het geven van signalen aan de wetgever. Ook ontving de Hoge Raad aan het einde van het jaar de directeuren wetgeving van de verschillende ministeries om hen te vertellen over de ontwikkelingen bij de Hoge Raad en daarover van gedachten te wisselen. Over het algemeen worden de signalen door wetgevingsambtenaren positief ontvangen.

Adviesrol vooraf
In relatie tot wetgeving heeft de Hoge Raad ook een adviesrol vooraf. De president en de procureur-generaal geven op verzoek van de minister van Justitie en Veiligheid vooraf advies over bepaalde concept-wetgeving. Voorgenomen wetgeving die de organisatie van de rechtspraak betreft is regelmatig aanleiding voor een adviesaanvraag. De president van de Hoge Raad en de procureur-generaal bij de Hoge Raad adviseren in die gevallen gezamenlijk. In 2018 hebben de president en procureur-generaal 5 adviezen (in 2017: 3) uitgebracht over voorgenomen wetgeving. Het betrof een conceptwetsvoorstel tot aanpassing van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering in verband met de vereenvoudiging en modernisering van het bewijsrecht in civiele procedures en de Aanpassingswet normalisering rechtspositie ambtenaren. Verder betrof het de consultaties over de boeken 3 tot en met 6 van het Wetboek van Strafvordering, het Besluit Rechtspositie Rechterlijke Ambtenaren en de Experimentenwet rechtspleging.

Triasconferentie

Triasconferentie
Op de wereldindex voor de rechtsstatelijkheid, de Rule of Law Index van het World Justice Project, behoort Nederland al jarenlang tot de absolute top met een vijfde plaats. Zo’n honderd landen worden jaarlijks onderzocht op aspecten als machtenscheiding, veiligheid, respect voor mensenrechten en kwaliteit van de rechtspraak. Op dat resultaat mogen we best trots zijn, ook al is een dergelijke indicator zeker niet alleszeggend. Nederland kan wel een van de best functionerende rechtsstaten ter wereld zijn, permanent onderhoud is vereist. Daarom organiseerden de Raad van State, Hoge Raad en de Raad voor de rechtspraak begin juli 2018 de Trias Conferentie. Tijdens deze bijeenkomst bespraken vertegenwoordigers van de drie staatsmachten (wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht) welke verantwoordelijkheden zij – afzonderlijk én gezamenlijk – hebben voor het in stand houden en versterken van de rechtsstaat. Voorafgaand aan de Triasconferentie gaven de voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, de voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State en de president van de Hoge Raad, een interview aan de Staatscourant.